حاملگی خارج از رحم چیست ؟ : بارداری، از لقاح گرفته تا وضع حمل، مستلزم مراحل متعددی است که در بدن زنان یکی پس از دیگری طی می‌شوند. یکی از این مراحل، حرکت تخمک بارور شده به سمت رحم برای لانه گزینی است. در بارداری خارج از رحم، بجای اینکه تخمک بارور شده در رحم قرار گیرد، به لوله فالوپ(بارداری توبال)، حفره شکمی یا دهانه رحم می‌چسبد.
در این حالت علی رغم اینکه ممکن است آزمایش حاملگی نشان دهد که زن حامله است، اما تخمک بارور شده جایی جز رحم نمی تواند به خوبی رشد کند. براساس آمار ﺁﻛﺎﺩﻣﻲ ﭘﺰﺷﻜﺎﻥ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ (AAFP)، از هر 50 حاملگی ممکن است یکی خارج از رحم باشد (از هر 1000 حاملگی 20 عدد ).
حاملگی خارج از رحم چنانچه درمان نشود می‌تواند به یک وضعیت اورژانسی تبدیل گردد. درمان فوری حاملگی خارج از رحم خطر بروز عوارض ناشی از آن را در شما کاهش می‌دهد و شانس شما را برای بارداری طبیعی در آینده افزایش می دهد و از عوارض بعدی می‌کاهد.
دلایل بارداری خارج از رحم چیست؟
علت بارداری خارج از رحم همیشه مشخص نیست. برخی از مواردی که می تواند موجب بارداری خارج از رحم شوند عبارت اند از :
- التهاب و زخم در لوله فالوپ در اثر جراحی، عفونت یا بیماری قلبی
- عوامل هورمونی
- ناهنجاری های ژنتیکی
- نواقص مادرزادی
- بیماری‌هایی که بر شکل و شرایط لوله‌های فالوپ و اندام‌های تناسلی تاثیر می‌گذارند
- بارداری بوسیله IUD
- داشتن سابقه بارداری خارج از رحمی
- انجام درمان های ناباروری
- مصرف داروهای ناباروری
چه کسانی در معرض خطر بارداری خارج رحمی هستند؟
تمام زنانی که فعالیت جنسی دارند تا حدی در معرض بارداری خارج از رحم هستند. هر یک از موارد زیر احتمال بروز این عارضه را افزایش می‌دهند:
- بارداری در سن 35 سال یا بالاتر
- سابقه جراحی لگن، جراحی شکمی یا سابقه سقط مکرر
- سابقه بیماری التهابی لگن (PID)
- سابقه آندومتریوز
- لقاح با روش‌ها یا داروهای باروری
- مصرف دخانیات
- سابقه بارداری خارج از رحم
- سابقه ابتلا به بیماری‌های مقاربتی (STDs)، نظیر سوزاک یا کلامیدیا
- وجود ناهنجاری‌های ساختاری در لوله‌های فالوپ به گونه‌ای که تخمک قادر به حرکت درون آنها نباشد.
چنانچه هر یک از عوامل خطرزای فوق را دارید با پزشک خود در میان بگذارید. به کمک پزشک یا متخصص باروری می‌توانید خطرات بارداری خارج از رحم در آینده را به حداقل برسانید.
بارداری خارج از رحم چه علائمی دارد؟
حالت تهوع و درد سینه از جمله علائم شایع در حاملگی طبیعی و حاملگی خارج از رحم هستند. علائم زیر در بارداری خارج از رحم شایع‌تر هستند و بروز هر یک می‌تواند بیانگر آن باشد که وضعیت فرد اورژانسی است :
- انتشار درد شدید در ناحیه شکم، لگن، شانه یا گردن
- درد شدید در یک طرف شکم
- لکه بینی یا خونریزی خفیف تا شدید واژن
- سرگیجه یا ضعف
- فشار در رکتوم
- احساس گرفتگی عضلات
در صورتی که باردار هستند و علائم فوق را دارید باید سریعا به پزشک خود مراجعه کنید.
تشخیص بارداری خارج از رحم
اگر احتمال می‌دهید که بارداری خارج از رحم دارید فورا به پزشک خود مراجعه کنید. با معاینه فیزیکی نمی‌توان بارداری‌های خارج از رحم را تشخیص داد. با این حال پزشک برای رد عوامل دیگر ممکن است این کار را انجام دهد.
روش دیگر، سونوگرافی ترانس واژینال (سونوگرافی از طریق واژن) است. در این روش دستگاه چوب مانند ویژه‌ای (مبدل یا پروب) وارد واژن مادر می شود تا پزشک به کمک آن ببیند ساک حاملگی در رحم وجود دارد یا خیر.در صورتی که در حین معاینه واژن در ناحیه لگن احساس درد وجود داشته باشد،احتمال بارداری خارج از رحم زیاد است.وجود مواردی مانند خونریزی یا توده در تخمدان نیز این احتمال را بالا می برد
پزشک همچنین می‌تواند با آزمایش خون سطح هورمون‌های HCG و پروژسترون را بررسی کند، چرا که این هورمون‌ها در دوران بارداری در بدن مادر ترشح می‌شوند.چنانچه سطح هورمون‌های مذکور روند نزولی داشته باشد یا در یک دوره چند روزه ثابت باقی بماند و در سونوگرافی ساک حاملگی وجود نداشته باشد، بارداری خارج از رحم محتمل است.
چنانچه علائم جدی، نظیر خونریزی یا درد شدید دارید، فرصت زیادی برای انجام این مراحل ندارید. در موارد حاد، امکان دارد لوله فالوپ پاره و به خونریزی شدید داخلی منجر شود. در این صورت پزشک برای درمان فوری به جراحی اضطراری متوسل خواهد شد.
درمان حاملگی خارج از رحم در تهران
بارداری خارج از رحم سلامتی مادر را تهدید میکند و امکان ادامه بارداری وجود ندارد. لذا جنین باید هر چه سریع‌تر خارج شود تا سلامت مادر و قدرت باروری او در آینده به خطر نیفتد. روش‌های درمان بسته به محل بارداری خارج از رحم و پیشرفت آن متفاوت هستند. این روش ها عبارت اند از :
درمان محافظ کارانه
همانطور که یک حامگی داخل رحمی می تواند خود به خود سقط شود ،گاهی بارداری خارج رحمی نیز فقط با نظارت و تحت نظر گرفتن بیمار و چک تیتراژ Bhca سرپایی و چک سونوگرافی واژینال دوره ای قابل ارزیابی و درمان است و نیاز به داروی خاصی ندارد.
درمان دارویی
ممکن است پزشک تشخیص دهد که احتمال بروز عوارض فوری چندان محتمل نیست. در این حالت می‌تواند داروهایی تجویز کند که از ترکیدن توده خارج رحمی جلوگیری می‌کنند. براساس AAFP، متوترکسات (Methotrexate) دارویی است که معمولا برای افرادی با شرایط فوق تجویز می‌شود.
این دارو از رشد سلول‌هایی که به سرعت تقسیم می‌شوند نظیر سلول‌های توده خارج رحمی، جلوگیری میکند. اگر قرار باشد داروی مذکور را مصرف کنید، پزشک تزریق آن را تجویز خواهد کرد. همچنین باید بطور منظم آزمایش خون دهید تا اطمینان حاصل شود که دارو موثر واقع شده است. درصورتی که دارو موثر واقع شود، علائمی شبیه سقط جنین ظاهر می‌شوند که عبارتند از:
- گرفتگی عضلات
- خونریزی
- خروج بافت یا مواد لخته مانند
در صورت بروز این علائم نیازی به جراحی نیست. متوترکسات به لوله فالوپ آسیب وارد نمی‌کند (امری که در جراحی دیده می‌شود)، اما پس از مصرف این دارو، تا چند ماه نمی‌توانید باردار شوید.
جراحی حاملگی خارج از رحم
جراحان اکثرا خارج نمودن جنین و ترمیم آسیب‌دیدگی داخلی را توصیه می‌کنند، این عمل جراحی لاپاراسکوپی نامیده می‌شوند. در این نوع جراحی پزشک دوربین کوچکی را از طریق برش کوچک وارد بدن بیمار میکند تا بتواند روند انجام کار را ببینند. سپس جنین را خارج و آسیب دیدگی های لوله فالوپ را ترمیم می‌کنند.
در صورتی که لوله فالوپ دارای آسیب دیدگی بیشتر ، و میزان خونریزی شدیدتر باشد ممکن است مجبور به خارج کردن لوله رحم شوند.
در صورتی که جنین بزرگ تر و یا میزان خونریزی بیشتر باشد،نیاز به جراحی شکمی است.در این روش جنین از طریق بازشدن شکم خارج می شود.پس از جراحی ممکن است احساس درد و یا نفخ داشته باشد.بازه زمانی 4 تا 6 هفته برای استراحت پس از جراحی پیشنهاد شده است.
مراقبت در منزل
پس از جراحی پزشک دستورالعمل دقیق مراقبت از محل برش ها را خواهد گفت. هدف اصلی از این کار خشک و تمیز نگه داشتن زخم‌ها در حین التیام آن‌هاست. هر روز آنها را بررسی کنید تا در صورت بروز علائم عفونت متوجه آنها شوید، این علائم عبارتند از:
- خونریزی شدید به طوری که قطع نمی شود
- خروج ترشحات بد بو از محل برش
- گرم بودن محل برش
- ورم و قرمزی
خونریزی خفیف از واژن و لخته‌های خون کوچک پس از جراحی دور از انتظار نیست و ممکن است حداکثر تا 6 هفته بعد از جراحی ادامه داشته باشند. سایر اقدامات خود مراقبتی که می‌توانید انجام دهید عبارتند از:
- اجسام سنگین (بیش از 7 کیلو) را بلند نکنید
- مایعات زیاد بنوشید تا به یبوست مبتلا نشوید
- به لگن خود استراحت دهید، به این معنا که مدتی نزدیکی جنسی نداشته باشید و از تامپون و دوش واژینال استفاده نکنید
- تا جایی که امکان دارد اولین هفته بعد از عمل جراحی را استراحت کنید و سپس در هفته‌های بعدی فعالیت خود را به تدریج افزایش دهید.
چنانچه دردتان زیاد شد حتما به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری حاملگی خارج از رحم
پیش‌بینی و پیشگیری در همه موارد امکان پذیر نیست. شاید بتوانید با رﻋﺎﯾـﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﺎروری، خطر ابتلا به بارداری خارج از رحم را کاهش دهید.بیماری‌های مقاربتی می‌توانند منجر به PID شوند، عارضه‌ای که می‌تواند باعث بروز التهاب در لوله‌های فالوپ شود.
بطور مرتب به پزشک مراجعه کنید و معاینات زنان و غربالگری‌های STD را بطور منظم انجام دهید. انجام اقدامات لازم، نظیر ترک سیگار، برای بهبود سلامتی فردی نیز یکی از راهکارهای پیشگیرانه مناسب است.
و در آخر
اکثر افرادی که بارداری خارج از رحم دارند بارداری طبیعی را تجربه می‌کنند. اگر هر دو لوله فالوپ یا حتی یکی از آنها سالم باشند، تخمک بطور طبیعی بارور می‌شود. اما، اگر از قبل مشکل باروری دارید، این مشکل می‌تواند بر باروری شما در آینده تاثیر بگذارد و خطر بروز حاملگی خارج از رحم در آینده را بالا ببرد. این قضیه در صورتی صدق میکند که این مشکل باروری قبلا باعث ابتلا به حاملگی خارج از رحم شده باشد.
جراحی ممکن است لوله‌های فالوپ را زخم کند و این امر احتمال بروز بارداری خارج از رحم در آینده را افزایش می‌دهد. در صورتی که لازم است یک یا هر دو لوله فالوپ برداشته شوند، با پزشک در خصوص درمان‌های موثر برای باروری صحبت کنید. یکی از این درمان‌ها لقاح مصنوعی (آی وی اف) است که در آن تخمک بارور شده را در رحم قرار می‌دهند.
سقط جنین هر زمانی که روی دهد می‌تواند آسیب‌های مخربی وارد کند. می‌توانید از پزشک خود بخواهید که اگر در این حوزه گروه‌های حمایتی وجود دارند که بعد از سقط حمایت بیشتری ارائه دهند ،به شما معرفی کنند. بعد از سقط جنین، با استراحت، مصرف غذاهای سالم و در صورت امکان ورزش از خود مراقبت کنید. به خود زمان دهید تا با این موضوع کنار بیایید.
بخاطر داشته باشید که بسیاری از زنان پس از سقط جنین بارداری های طبیعی داشته و بچه‌های سالم به دنیا آورده‌اند. هرگاه آمادگی پیدا کردید، درمورد روش‌هایی که می‌توانید مطمئن باشید بارداری بعدی طبیعی خواهد بود با پزشک خود مشورت کنید.
