اختلال جنسی زنان
مشکل جنسی یا اختلال جنسی به هر گونه مشکل در طول چرخه پاسخ جنسی اطلاق می‌گردد که سبب میشود زوجین یا یکی از آنها از روابط جنسی شان رضایت نداشته باشند. چرخه پاسخ جنسی دارای 4 مرحله زیر است: میل جنسی، مرحله تحریک جنسی یا برانگیختگی جنسی، ارگاسم و فرونشینی.
به رغم اینکه تحقیقات نشان داده‌اند که اختلال جنسی مشکلی شایع در میان زنان و مردان است (43% از زنان و 31% از مردان این مشکل را دارند)، اما اکثر افراد تمایلی به بیان آن ندارند یا خجالت می‌کشند در مورد آن صحبت کنند. خوشبختانه بسیاری از موارد اختلال جنسی قابل درمان هستند، لذا لازم است که این مسئله را با شریک جنسی خود یا پزشک‌تان در میان بگذارید.
علت اختلال جنسی چیست؟
مشکلات روانی یا جسمی میتوانند عامل بروز این اختلال باشند.
- عوامل جسمی: بسیاری از بیماری‌های جسمی میتوانند در عملکرد جنسی اختلال ایجاد کنند، نظیر دیابت، بیماری قلبی، بیماری‌های عصبی، اختلالات هورمونی، یائسگی و بیماری‌های مزمن از قبیل بیماری کلیوی یا نارسایی کبد و همچنین مصرف الکل و مواد مخدر. علاوه بر این، عوارض جانبی داروهای بخصوصی نظیر برخی از داروهای ضد افسردگی، میتوانند بر میل و عملکرد جنسی فرد تاثیر بگذارند.
- عوامل روانی: اضطراب و استرس کاری، نگرانی درمورد عملکرد جنسی، مشکلات مربوط به روابط زوجین، افسردگی، احساس گناه یا اثرات سواستفاده جنسی در گذشته از جمله علل روانی هستند که بر عملکرد جنسی فرد تاثیر می‌گذارند.
چه کسانی در معرض اختلال جنسی هستند؟
هم زنان هم مردان تحت تاثیر اختلال جنسی قرار دارند. مشکلات جنسی در بزرگسالان در هر سنی روی میدهد. اما معمولا در سالخوردگان شایعتر است چرا که سلامتی این افراد بخاطر کهولت سن کاهش می‌یابد.
اختلال جنسی چه تاثیری بر زنان دارد؟
شایع‌ترین مشکلات مربوط به اختلال جنسی در زنان عبارتند از:
- میل جنسی مهار شده: در این حالت میل یا علاقه‌ای به رابطه جنسی وجود ندارد. تغییرات هورمونی، بیماری‌ها و درمانهای مربوط به آنها (مثل سرطان و شیمی درمانی)، افسردگی، بارداری، استرس و خستگی از جمله عواملی هستند که در فقدان میل جنسی نقش دارند. دلزدگی و یکنواختی در روابط جنسی و نیز عوامل مربوط به سبک زندگی نظیر شغل و مراقبت از فرزندان میتوانند منجر به بروز فقدان میل جنسی شوند.
- ناتوانی در تحریک شدن: ناتوانی در تحریک شدن در زنان غالبا به این دلیل است که واژن برای رابطه جنسی به قدر کافی لغزنده و روان نیست. این ناتوانی همچنین میتواند به دلیل اضطراب یا تحریک ناکافی زن برای رابطه جنسی باشد. علاوه بر این، محققان در حال بررسی تاثیر مشکلات گردش خون بر واژن و کلیتوریس هستند که یافته‌های آنها میتواند به رفع مشکلات برانگیختگی کمک کنند.
- فقدان ارگاسم (آنورگاسمی): زنانی که فقدان ارگاسم دارند به اوج لذت جنسی نمیرسند و این امر خود میتواند ناشی از مهار جنسی، بی تجربگی، عدم آگاهی و عوامل روانی نظیر احساس گناه، اضطراب یا آسیب و سوء استفاده جنسی در گذشته باشد. عوامل دیگری چون تحریک ناکافی، برخی داروها و بیماری‌های مزمن نیز در فقدان ارگاسم نقش دارند.
- مقاربت دردناک: آندومتریوز، توده لگنی، کیست تخمدان، التهاب واژن، خشکی واژن، وجود زخم ناشی از جراحی یا بیماری‌های مقاربتی از جمله مشکلاتی هستند که باعث احساس درد در حین دخول میشوند. به انقباض غیر ارادی و دردناک عضلات خارجی مهبل واژینیسموس (اختلال درد دخول تناسلی) گفته میشود. این بیماری ممکن است به دلیل ترس از درد دخول و نیز فوبیای جنسی یا تجربه دردناک یا تلخ گذشته روی دهد.
چگونه اختلال جنسی زنان تشخیص داده میشود؟
برای تشخیص اختلال جنسی در زنان، پزشک احتمالا در ابتدا به معاینه و ارزیابی کلی علائم می‌پردازد. همچنین ممکن است معایناتی روی لگن برای ارزیابی سلامت اندامهای تولید مثلی انجام دهد. پزشک ممکن است آزمایش پاپ اسمیر انجام دهد تا تغییرات سلول‌های گردن رحم (جهت بررسی سرطان یا عارضه پیش سرطانی) را ارزیابی نماید. همچنین ممکن است آزمایشات دیگری برای فرد تجویز کند تا مطمئن شود که بیماری دیگری عامل بروز این اختلال نیست.
بررسی نگرش‌های شما درمورد رابطه جنسی و نیز سایر عوامل احتمالی دخیل در بروز این اختلال (نظیر ترس، اضطراب، سوء استفاده/آسیب جنسی در گذشته، مشکلات در روابط یا مصرف الکل و مواد مخدر) به پزشک کمک خواهند کرد تا علت اصلی این مشکل را بیابد و توصیه‌های درمانی مناسبی به شما ارائه دهد.
اختلال جنسی زنان چگونه درمان میشود؟
درمان اختلال جنسی زنان یک کار تیمی بین زن، پزشکان و درمانگران آموزش دیده است، که روشی مطلوب برای رفع این مشکل محسوب میشود. اختلالات جنسی عمدتا با رفع عوامل زمینه ساز آن (یعنی مشکلات فیزیکی و روانی) درمان می شوند. راهکارهای دیگری برای درمان این اختلال وجود دارند که بر موارد زیر تمرکز دارند:
- آموزش: آموزش درمورد آناتومی بدن انسان، عملکرد جنسی و تغییرات طبیعی مربوط به بالا رفتن سن و نیز رفتارهای جنسی و پاسخ‌های مناسب به آنها میتواند به زنان کمک کند تا بر اضطراب خود در خصوص عملکرد جنسی غلبه کنند.
- افزایش تحریک: که استفاده از ابزارهای تحریک کننده (فیلم یا کتاب)،خودارضایی و تغییر روشهای تکراری رابطه جنسی را شامل میشود.
- ارائه تکنیکهای حواس‌پرتی: خیالپردازی‌های شهوانی یا غیر شهوانی، تمرینات مقاربتی؛ می توان به کمک موسیقی، فیلم‌ها یا برنامه‌های تلوزیونی آرامش فرد را افزایش و اضطراب او را کاهش داد.
- ترغیب به فعالیت جنسی غیر دخولی: رابطه جنسی غیردخولی (فعالیت جنسی که تحریک فیزیکی صورت می‌گیرد اما دخول انجام نمیشود) نظیر ماساژ بدنی، میتواند در جهت افزایش احساس راحتی و ارتباط بین همسران بکاربرده شود.
- کاهش درد: استفاده از روشهای آمیزشی که زن میتواند عمق دخول آلت را کنترل نماید میتوان درد را تا حدی کاهش دهد. روان کننده‌های واژن میتوانند درد ناشی از برخورد آلت به دیواره واژن را کاهش دهد، دوش آب گرم قبل از نزدیکی به افزایش آرامش کمک میکند.
آیا اختلال جنسی زنان قابل درمان است؟
موفقیت در درمان اختلال جنسی زنان به علت اصلی این مشکل بستگی دارد. اختلالات مربوط به بیماری جسمیِ قابل درمان یا برگشت‌پذیر چشم‌انداز خوبی دارند.
برای اختلال جنسی خفیفی که از استرس، ترس یا اضطراب نشات می‌گیرد غالبا مشاوره، آموزش و بهبود مهارت‌های ارتباطی میان همسران جواب میدهد.
نقش هورمون‌ها در اختلال جنسی زنان چیست؟
هورمون‌ها نقش بسزایی در تنظیم عملکرد جنسی زنان دارند. با کاهش هورمون زنانه استروژن در اثر بالارفتن سن و شروع دوره یائسگی، واژن به خشکی می‌گراید و حساسیت اندام تناسلی کم میشود. تحقیقات نشان دادند که سطوح پایین هورمون مردانه تستوسترون نیز در کاهش برانگیختگی جنسی، کاهش حساسیت اندامهای تناسلی و ارگاسم نقش مهمی دارد. محققان هنوز در حال بررسی فواید هورمون‌ها و سایر داروها، نظیر داروی ویاگرا، در درمان مشکلات جنسی زنان هستند.
هیسترکتومی یا زهدان‌برداری چه تاثیری بر اختلال جنسی زنان دارد؟
بسیار از زنان پس از عمل یسترکتومی یا زهدان‌برداری (برداشتن رحم با عمل جراحی) تغییراتی را در عملکرد جنسیشان احساس میکنند. کاهش میل جنسی و حساسیت اندام تناسلی و نیز خشکی واژن ازجمله این تغییرات هستند. مشکلاتی از این قبیل میتوانند با تغییرات هورمونی ناشی از برداشتن رحم همراه باشند. علاوه بر این، در طول عمل جراحی ممکن است به رگهای خونی و اعصابی که در عملکرد جنسی نقش مهمی دارند آسیب وارد شود.
یائسگی چه نقشی در اختلال میل جنسی دارد؟
کاهش هورمون استروژن با شروع دوره یائسگی میتواند تغییراتی در عملکرد جنسی زنان ایجاد کند. تغییرات عاطفی که معمولا یائسگی به همراه دارد می تواند بر شدت بی‌میلی زنان به رابطه جنسی یا ناتوانی آنها در تحریک شدن بیافزاید. به به کمک ﺩﺭﻣـﺎﻥ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨـﻲ ﺑﺎ ﻫﻮﺭﻣﻮﻥ (HRT) یا روان کننده‌ها خشکی واژن و کاهش حساسیت اندام تناسلی بهبود می یابند که خود می توانند از عوامل مهم بروز اختلال جنسی در زنان باشند. مصرف قرص اسپمیفن به صورت روزانه بافت واژن را ضخیم‌تر می‌سازد و از آسیبپذیری آن می‌کاهد.
لازم به ذکر است که برخی زنان یائسه افزایش رضایت جنسی را بیان کردند، یکی از دلایل این امر آن است که دیگر اضطراب بارداری ندارند. بعلاوه، در این سن دغدغه‌های مربوط به فرزندپروی به مراتب کمتر هستند و این امر سبب میشود آرامش بیشتری داشته باشند و از رابطه جنسی با شریک جنسی خود لذت ببرند.
چه زمان باید برای اختلال جنسی به پزشک مراجعه کنم؟
بسیاری از زنان هر از گاهی با مشکلات جنسی مواجه میشوند. اما، زمانی که این مشکلات ادامه پیدا میکنند، میتوانند منجر به رنج و اندوه زن و شریک جنسی‌اش شوند و تاثیر منفی بر رابطه‌شان بگذارد. چنانچه متوجه چنین مشکلاتی در عملکرد جنسی‌تان شدید، برای ارزیابی و درمان به پزشک خود مراجعه کنید.
اختلال ارگاسم
نوشتهی رزماری باسون، دکترای پزشکی، دانشگاه بریتیش کلمبیا و بیمارستان ونکوور
اختلال ارگاسمی عبارت است از نرسیدن یا دیر رسیدن به اوج لذت جنسی (ارگاسم) با وجود کافی بودن محرک جنسی و تحریک شدن ذهنی و جنسی زن.
- زنها ممکن است در صورت کوتاه بودن عشقورزی، کافی نبودن عشقبازی، یا ترس از دست دادن کنترل یا رها کردن رابطه، ارگاسم نداشته باشند.
- زنها به خودتحریکی (خودارضایی) ترغیب میشوند و درمانهای روانشناختی برای برخی از زنها مفید است.
مقدار و نوع تحریک مورد نیاز برای ارگاسم در زنهای مختلف بسیار متفاوت است. بیشتر خانمها پس از تحریک کلیتوریس (که معادل آلت مردی در مردها است) میتوانند به ارگاسم برسند اما کمتر از نیمی از زنها اغلب در طول دخول جنسی به ارگاسم میرسند. در هر 10 زن، یک نفر هیچ وقت به ارگاسم نمیرسد اما با این حال، بسیاری از خانمها فعالیت جنسی خود را رضایتبخش میدانند.
خانمهای دارای اختلال ارگاسمی در هیچ شرایطی حتی در هنگام خودارضایی و زمانی که بسیار تحریک شدهاند، به ارگاسم نمیرسند. با این حال، نداشتن ارگاسم معمولاً به این خاطر رخ میدهد که زن به اندازهی کافی تحریک نشده است و بنابراین، اختلال برانگیختگی محسوب میشود. ناتوانی در رسیدن به ارگاسم تنها زمانی اختلال محسوب میشود که نداشتن ارگاسم زن را آزار دهد. عشقورزی بدون ارگاسم میتواند باعث سرخوردگی و ایجاد خشم و گاهی نفرت از هر چیز جنسی شود.
دلایل
- پایان عشقورزی قبل از برانگیختگی کافی زن (مانند زودانزالی در مرد)
- عشقبازی ناکافی
- در یکی از دو نفر یا هر دو، نداشتن درک کافی از عملکرد اندامهای تناسلی
- برقراری ارتباط ضعیف در مورد رابطهی جنسی (برای مثال، در مورد شیوهی تحریک مورد علاقهی فرد)
- مشکلات در رابطه همچون درگیریهای حلنشده و عدم اعتماد به یکدیگر
- اضطراب در مورد عملکرد جنسی
- ترس از رها کردن رابطه، آسیبپذیر بودن، و کنترل نداشتن روی خود (احتمالاً نوعی ترس از کنترل نداشتن روی هیچ یک از جنبههای زندگیشان یا نوعی تمایل کلی برای تحت کنترل نگه داشتن احساسات)
- داشتن یک تجربهی فیزیکی یا احساسی ناراحتکننده همچون سوءاستفادهی جنسی
- اختلالهای روانشناختی (همچون افسردگی)
اختلالهای فیزیکی نیز به اختلال ارگاسمی کمک میکند. این اختلالها شامل آسیب عصبی (ناشی از دیابت، آسیب نخاعی، یا اماس) و ناهنجاری در اندامهای تناسلی میشود.
برخی داروها، به ویژه مهارکنندههای بازجذب سروتونین (SSRI، نوعی داروی ضدافسردگی – به جدول داروهای مورد استفاده برای درمان افسردگی مراجعه کنید) میتوانند مانع ارگاسم شوند.
درمان
ممکن است پزشک زن را ترغیب کند تا با خودارضایی به نوع لمس شدن لذتبخش و تحریککنندهی خود پی ببرد. روشهای دیگری که ممکن است مفید باشد شامل تکنیکهای آرامسازی و تمرینهای تمرکز بر لمس و احساس میشود. در تمرینهای تمرکز بر لمس و احساس، دو نفر به نوبت یکدیگر را به طرق خوشایندی لمس میکنند (به اختلالات انگیختگی جنسی: درمان مراجعه کنید). امکان دارد زوجها از محرکهای بیشتر یا متفاوتی همچون لرزانه، تخیل یا فیلمهای تحریککننده استفاده کنند. لرزانه به طور خاص برای موارد دارای آسیب عصبی، مؤثر است. آموزش در مورد عملکرد جنسی نیز میتواند مؤثر باشد. در برخی از خانمها، تحریک تلفیقی کلیتوریس به تنهایی کافی است.
درمانهای روانشناختی همچون درمان شناختیرفتاری و درمان شناختی مبتنی بر ذهنآگاهی (MBCT – به بخش درمان مراجعه کنید) میتواند به خانمها در شناسایی و مدیریت ترس از دست دادن کنترل، ترس از آسیبپذیری، یا مسائل مربوط به اعتماد به شریک جنسی کمک کند. رواندرمانی و همچنین MBCT میتوانند برای خانمهایی که تجربهی سوءاستفادهی جنسی دارند یا دچار اختلالات روانشناختی هستند، مفید باشند. تمرین ذهنآگاهی (تمرکز بر آنچه در لحظه رخ میدهد) میتواند به خانمها کمک کند تا بدون قضاوت یا کنترل آنچه در حال روی دادن است، به حسهای جنسی توجه کنند. در صورتی که یکی از مهارکنندههای بازجذب سروتونین دلیل اختلال ارگاسم باشد، افزودن بوپروپیون (نوعی داروی ضدافسردگی) میتواند مؤثر باشد. همچنین میتوان داروی ضدافسردگی دیگری را جایگزین کرد. برخی از شواهد نشان میدهد که در صورت نداشتن ارگاسم با شروع مصرف مهارکنندههای بازجذب سروتونین، سیلدنافیل میتواند به برگشت ارگاسم کمک کند.
تمرکز بر افزایش سن
دلیل اصلی این که خانمهای مسنتر رابطهی جنسی را ترک میکنند، نداشتن یک شریک جنسی فعال است. با این حال، تغییرات وابسته به سن به ویژه تغییرات ناشی از یائسگی، احتمال اختلال عملکرد جنسی در خانمها را بالا میبرد. اختلالاتی همچون دیابت، تصلب شراین، عفونتهای مجاری ادراری، و آرتروز که میتوانند عملکرد جنسی را مختل کنند، با افزایش سن در زنها شایعتر میشوند. با این حال، این تغییرات نباید فعالیت و لذت جنسی را متوقف کند، و تمامی اختلالات جنسی در خانمهای مسنتر ناشی از تغییرات مربوط به سن نیست.
در خانمهای مسنتر هم همچون خانمهای جوانتر، راجترین مشکل میل جنسی پایین است.
با افزایش سن در خانمها، استروژن کمتری تولید میشود.
- بافتهای اطراف دهانهی واژن (لبه) و دیوارههای واژن کشسانی خود را از دست میدهند و نازکتر میشوند (اختلالی که آتروفی واژن نام دارد). این تغییر میتواند باعث دردناک بودن فعالیت جنسی همراه با دخول شود.
- ترشحات واژن کاهش پیدا میکند که باعث کاهش روان بودن واژن در طول دخول جنسی میشود.
- تولید استروژن با شروع دههی سی سالگی به تدریج کم و کمتر میشود و در سن حدوداً هفتاد سالگی متوقف میشود. مشخص نیست که این کاهش باعث کاهش تمایل و واکنش جنسی میشود.
- اسیدیتهی واژن کاهش پیدا میکند که احتمال سوزش و عفونت واژن را افزایش میدهد.
- کمبود استروژن میتواند به تضعیف وابسته به سن عضلات و دیگر بافتهای حمایتی لگن کمک کند که برخی اوقات باعث بیرون زدن اندام لگنی (مثانه، رودهی کوچک، رحم یا رودهی کوچک) به داخل واژن میشود. در نتیجه، ممکن است ادرار به طور غیرارادی چکه کند و باعث شرمندگی فرد شود.
- با افزایش سن، جریان خون به واژن کاهش پیدا میکند و منجر به کوتاهتر، باریکتر و خشکتر شدن آن میشود. اختلالات رگهای خونی (همچون تصلب شریان) میتواند کاهش جریان خون به واژن را تشدید کند.
مشکلات دیگری نیز ممکن است با عملکرد جنسی تداخل پیدا کنند. برای مثال، تغییراتی که در پی اختلالات، جراحی یا خود افزایش سن در بدن خانمهای مسنتر رخ میدهد، میتواند آنها را آزار دهد. ممکن است تصور کنند که تمایل جنسی و تخیل برای سن آنها نامناسب یا شرمآور است. ممکن است نگران سلامت کلی یا عملکرد جنسی شریک جنسیشان یا عملکرد جنسی خودشان باشند. بسیاری از خانمهای مسنتر تمایل جنسی دارند اما در صورت عدم واکنش شریک جنسیشان، ممکن است تمایل آنها نیز به تدریج از بین برود.
خانمهای مسنتر نباید تصور کنند که اختلال جنسی برای سنهای بالاتر طبیعی است. اگر اختلال جنسی آزارشان میدهد، باید با پزشک خود مشورت کنند. در بسیاری از موارد، درمان یک اختلال (از جمله افسردگی)، قطع یا جایگزین کردن یک دارو، افزایش آگاهی در مورد عملکرد جنسی، یا صحبت با یک ارائهدهندهی مراقبتهای بهداشتی یا مشاور میتواند به این مسئله کمک کند.
در صورتی که مشکل فرد آتروفی واژن باشد، استروژن به صورت کرم (با یک وسیلهی پلاستیکی)، به صورت قرص، یا در حلقه وارد واژن میشود. میتوان استروژن را به صورت خوراکی مصرف کرد یا برچسب پوستی یا ژل حاوی آن را روی بازو یا پا زد اما تنها در صورتی که فرد به تازگی یائسه شده باشد. گاهی اوقات در صورت بینتیجه بودن تمامی اقدامات دیگر، علاوه بر استروژن تستسترون نیز تجویز میشود اما تجویز این ترکیب توصیه نمیشود. این درمان هنوز آزمایشی است و مشخص نیست که در درازمدت بیخطری باشد.
داروهای ذکرشده در این مقاله
| نام عمومی | نامهای تجاری منتخب |
| تستسترون | دلاتستریل |
| سیلنادفیل | ویاگرا |
| بوپروپیون | ولبوترین، زیبان |
